W dniu 11 lipca 2024 r. ukazał się rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks Pracy (UD59), którego przyjęcie planowane jest na III kwartał 2024 r.
Jak wskazują twórcy projektu, w obecnym stanie prawnym nie ma jednolitych zasad ustalania stażu pracy dla celów ustalania wszystkich uprawnień pracowniczych wynikających ze stosunku pracy i dostępu do określonych stanowisk pracy. Tymczasem przepisy prawa pracy – zarówno Kodeksu pracy, pragmatyk służbowych, jak i autonomicznych źródeł prawa pracy (układy i porozumienia zbiorowe, statuty i regulaminy) – przewidują szereg uprawnień pracowniczych, których przesłanką nabycia jest przebycie przez pracownika określonego stażu pracy.
Tzw. pragmatyki pracownicze to nic innego jak przepisy szczególne regulujące kwestie dotyczące stosunku pracy lub uprawnień z tym związanych w odniesieniu do określonej grupy pracowniczej. Wiele tego rodzaju przepisów znajduje się w ustawie – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (dalej: jako: p.s.w.n.).
W ustawie tej przewidziano dwa przepisy odnoszące się do uwzględnienia okresu kształcenia w szkole doktorskiej do okresu pracy. Zgodnie z art. 208 ust. 2 p.s.wn. doktorantowi, który uzyskał stopień doktora w wyniku ukończenia szkoły doktorskiej, okres kształcenia w tej szkole, nie dłuższy niż 4 lata, zalicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Natomiast zgodnie z ust. 3 doktorantowi, który nie ukończył kształcenia w szkole doktorskiej z powodu: 1) podjęcia zatrudnienia w charakterze nauczyciela akademickiego lub pracownika naukowego, 2) zaprzestania kształcenia doktorantów w danej dyscyplinie – okres kształcenia w tej szkole, nie dłuższy niż 4 lata, zalicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze, o ile uzyskał stopień doktora.
Analogiczne uprawnienie zostało przewidziane wcześniej względem uczestników studiów doktoranckich. Jak wskazuje przepis art. 279 ust. 3 ustawy Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (p.w.p.s.w.n.) osobie, która uzyskała stopień doktora po ukończeniu studiów doktoranckich, okres odbywania tych studiów, nie dłuższy niż 4 lata, zalicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Podobne rozwiązanie jak to uregulowane w art. 208 ust. 3 p.s.w.n. przewidziano w art. 279 ust. 4 p.w.p.s.w.n.
Jednakże stosowanie przytoczonych przepisów nie było jednolite i wywoływało wątpliwości, np. w kontekście wymiaru przysługującego urlopu wypoczynkowego i wliczania okresu nauki do okresu pracy (art. 155 Kodeksu pracy
Zdaniem Sądu Okręgowego w Gliwicach, który wypowiadał się jeszcze na gruncie poprzednio obowiązujących przepisów, regulacja zawarta w art. 155 Kodeksu pracy ma charakter wyłączny i określa maksymalny okres edukacji, który może być wliczony do stażu pracy, warunkującego wymiar urlopu wypoczynkowego. Kodeks pracy w tym zakresie dotyczy wszystkich zatrudnionych na podstawie umowy o pracę i przewiduje wliczanie do stażu pracy, od którego zależy wymiar urlopu wypoczynkowego, tylko okresów zatrudnienia i ściśle określonych rodzajów edukacji. Studia doktoranckie nie są wymienione w Kodeksie Pracy, a doktorant nie pozostaje w stosunku pracy w czasie ich odbywania (wyr. SO w Gliwicach z 30.08.2018 r., VIII Pa 66/18, Legalis).
Tymczasem WSA we Wrocławiu (wyrażonym na gruncie art. 279 ust. 3 p.w.p.s.w.n.) zauważył, że uprawnienia pracownicze to te przewidziane w przepisach Kodeksu pracy dla wszystkich grup pracowników (np. uprawnienie do określonego wymiaru urlopu wypoczynkowego, uprawnienie do dodatku stażowego, uprawnienie do nagrody jubileuszowej), nie zaś te związane wyłącznie ze szczególnymi warunkami zatrudnienia i świadczenia pracy przez jedną grupę zawodową (zob. wyr. WSA we Wrocławiu z 30.03.2022 r., IV SA/Wr 611/21, Legalis).
Stanowiska te wyrażają odmienne poglądy co do zakresu regulacji przewidzianej w przepisach ustawy Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, jak i ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce.
Pewnym remedium na te rozbieżności miałaby stać się nowelizacja Kodeksu pracy poprzez dodanie art. 302(1) § 5 pkt 4, który przewidywałby, że do okresu zatrudnienia wliczany będzie czas kształcenia się w szkole doktorskiej, który z mocy odrębnych przepisów, w zakresie i na zasadach w nich przewidzianych, podlega wliczeniu do okresu zatrudnienia lub są okresem, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
Wydaje się więc, że projektowana nowelizacja w założeniu ma poprawić sytuację doktorantów poprzez wyraźne zaliczenie okresu kształcenia w szkole doktorskiej do okresu zatrudnienia i uczynić aktualnie obowiązujące przepisy bardziej spójnymi. Z drugiej strony w dalszym ciągu aktualne pozostaje jednak pytanie o zakres stosowania przepisów dotyczących zaliczania okresu kształcenia w szkole doktorskiej do okresu pracy w kontekście tej zmiany.
Ponadto wskazać należy, że ustawodawca w projektowanej ustawie pominął uczestników studiów doktoranckich, które prowadzone są jeszcze do końca 2024 r. Tym samym ustawodawca premiuje wyłącznie jedną grupę osób o zbliżonej w zasadzie sytuacji prawnej, co może wywoływać wątpliwości odnośnie zgodności art. 302(1) § 5 pkt 4 Kodeksu pracy z ustawą zasadniczą.
Więcej na temat wliczania okresu kształcenia w szkole doktorskiej do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze mogą Państwo przeczytać w naszej publikacji – Kiełbasiński W., Pietrzyk-Tobiasz B., Kuliński M. (red)., Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce dla studenta i doktoranta – komentarz praktyczny, Komentarz I Linia orzecznicza, Warszawa 2024.
Eksperci Kancelarii dla Nauki oferują wszechstronne wsparcie prawne w kwestiach dotyczących kształcenia w szkołach doktorskich i na studiach doktoranckich.
Zapraszamy do kontaktu.
